SU-CPG (İsveç)

Stockholm Üniversitesi (SU) Paleogenetik Merkezi (CPG) 2020’de İsveç Doğa Tarihi Müzesi ve Stockholm Üniversitesi’nin işbirliğiyle kurulmuş, son teknolojilerle donatılmış bir antik DNA tesisidir. İki kurumun bünyesindeki tüm antik DNA aktivitelerini çatısı altında toplayan CPG, böylelikle antik fauna, paleoekoloji, antik mikroplar ve arkeogenetik konularında yeterliğe sahip olduğu gibi, örneklemeden down-stream veri analizine dek analitik zincirin tamamına hakimdir. CPG’nin vizyonu, birbirini tamamlayan becerilere ve ilgi alanlarına sahip farklı araştırma gruplarının fiziksel olarak bir araya getirilmesinin sinerji etkisi yaratacağı bir paleogenetik araştırma ortamı teşkil etmektir. Dahası bu merkez antik RNA konusunda Moleküler Biyobilimler Bölümü’yle ve paleosedimanlardan elde edilen DNA analizleri konusunda Yerbilimleri Bölümü’yle de işbirliği halindedir. Son teknoloji laboratuvarla sahip 250 metrekarelik tesisleriyle, dünyadaki en büyük antik DNA labortauvarlarından biridir. CPG, tam zamanlı 40 araştırmacı ve 10 konuk araştırmacıya yetecek kadar ofis alanına sahiptir. Bu son derece önemlidir, çünkü ziyaretçi bilim insanlarını ağırlamak merkezin diğer kurumlarla bağlarını güçlendirmekte ve öğrencilerle doktora sonrası araştırmacılara bilimsel ağlarını genişletme olanağı sunmaktadır. CPG’nin arkeogenetik bölümüne başkanlık eden Prof. Anders Götherström aynı zamanda, dünyadaki en aktif antik genom merkezlerinden biri olan ve kullanıcı isteklerine uyarlanmış analizler hazırlayan ve proje geliştirme desteği sunan SciLifeLab Antik DNA Tesisi’ni de yönetmektedir. Her iki kurum da laboratuvar yöntemleri, antik patojen ve ağır mikrobiyomu analizleri konularında uzmanlıklarını paylaşarak diğer NEOMATRIX paydaşlarına katkıda bulunmaktadır.

NEOMATRIX projesinde Stockholm Üniversitesi’ni adına yönetim görevi üstlenen Anders Götherström ve Jan Storå daha önce, Uppsala Üniversitesi’nden Mattias Jakobsson ile birlikte, Avrupa’daki ve bilhassa İskandinavya’daki antik insan hareketlerini aydınlatmaya yönelik dev bir disiplinlerarası işbirliği projesi olan ATLAS Projesi’nin de eşyürütücülüğünü üstlenmişlerdir. Stockholm Üniversitesi’nde lisansüstü öğrenimlerini sürdüren ya da doktora sonrası araştırmalarını yürüten genç araştırmacılardan Emrah Kırdök, Erik Ersmark, Maja Krzewinska, Mario Vicente, Nora Bergfeldt, Petter Larsson, Reyhan Yaka, Ricardo Rodríguez Varela, Vendela Kempe Lagerholm, Violeta de Anca Prado ve Zoé Pochon NEOMATRIX projesinde aktif olarak yer almaktadırlar.

Anders Götherström yüksek lisans (1992-1994) ve doktorasını (1995-2001) Stockholm Üniversitesi’nde arkeoloji alanında tamamlarken Ortaçağ toplumlarındaki aile yapıları üzerine çalıştı. İspanya’daki Madrid Complutense Üniversitesi’nde doktora sonrası araştırmacı olarak çalıştı (2002). İsveç’teki Uppsala Üniversitesi’nin Evrimsel Biyoloji Merkezi’nde bir araştırma grubuna liderlik etti (2003-2006). Çalışmaları üç ana başlığa odaklanmaktadır. Bunlardan ilki, avcı-toplayıcı toplumlardan tarım toplumlarına geçiş ve özellikle de hayvan evcilleştirmenin erken evreleridir. Bir diğer çalışma konusu, Pleistosen dönem iklim değişikliklerinin Avrupalı etçiller üzerindeki etkisidir. Son olarak, antik dokulardan DNA çıkarmanın metodolojisi ve incelikleri ile ilgilenmektedir.

Götherström avcı-toplayıcı toplumlardan tarım toplumlarına geçiş ve özellikle de hayvan evcilleştirmenin erken evreleriyle ilgilenmektedir.

Jan Storå arkeoloji yüksek lisansını 1990’da Finlandiya’daki Turku Üniversitesi’nde, osteoarkeoloji doktorasını ise 2001’de Stockholm Üniversitesi’nde tamamladı. Ana ilgi alanları arkeogenetik, demofrafi, biyoarkeoloji, sosyal zooarkeoloji ve Taş Çağı arkeolojisidir. İsveç ve Avrasya’nın demografik tarihini ele alan, İsveç Araştırma Konseyi, Riksbankens Jubileumsfond ve Knut – Alice Wallenberg Vakfı tarafından fon desteği sunulan “Atlas Projesi” ve “1000 Antik Genom” adlı araştırma programlarının (2014-2021) üç eşyürütücüsünden biridir. Halen Stockholm Üniversitesi Arkeoloji ve Klasik Çalışmalar Bölümü’nde Osteoarkeolojik Araştırma Laboratuvarı’nı yönetmektedir.

Storå “Atlas Projesi” ve “1000 Antik Genom” adlı araştırma programlarının eşyürütücülerinden biridir.